ଓଲଟା ସିଂହ ନୁହେଁ ବାସ୍ତୁଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ସିଂହ ବସାଯାଇଛି : ବିଶେଷଜ୍ଞ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ୱାର ର ରୂପା କବାଟ ରେ ଓଲଟା ସିଂହ ପ୍ରସଙ୍ଗ, ବାସ୍ତୁଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ସିଂହଦ୍ୱୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ
Onm
ପୁରୀ, ୦୫/୦୭ : ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ୱାର ରୁପା ଛାଉଣି ହେବା ପରେ ଏହାକୁ ନେଇ ଏକ ନୂତନ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ଏହି ବିବାଦ ଅଯୌକ୍ତିକ ବୋଲି ଗବେଷକମାନେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପରମ୍ପରାରେ ଶହଶହ ବର୍ଷ ଧରି ସିଂହଦ୍ୱାରରେ ଦୁଇଟି ଦ୍ୱାରରକ୍ଷୀ ସିଂହ ପୂର୍ବମୁଖ ହୋଇ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଛନ୍ତି । ନୂତନ ଦ୍ୱାର ଖୋଲିଲେ ଠିକ୍ ସେହି ସ୍ୱରୂପ ଆସୁଛି । ଏଥିରେ କିଛି ଅସୁବିଧା ନାହିଁ । କବାଟ ଖୋଲା ଥିବାବେଳେ ଦୁଇଟି ଯାକ ସିଂହର ମୁହଁ ବାହାର ଆଡ଼କୁ ହିଁ ରହିବ । ତେଣୁ କିଛି ଭୁଲ୍ ନାହିଁ ବୋଲି ବିଶାରଦମାନେ ମତ ଦେଉଛନ୍ତି । ସିଂହଦ୍ୱାରରେ ପୂର୍ବରୁ ଯେଉଁଭଳି ଭାବେ ସିଂହ ଦ୍ୱୟଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ରହିଥିଲା ଏବେବି ଠିକ ଅବିକଳ ଭାବେ ରହିଛି । ତା ଛଡା ଏଥିରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଙ୍କ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା, ପଦ୍ମ, ଚିହ୍ନ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି । ଯାହାକି ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁଙ୍କ ମନରେ ଭକ୍ତି ଭାବନା ର ଶିହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି ।
ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ପଣ୍ଡିତ ସଭା ଉପସଭାପତି ଉମାବଲ୍ଲଭ ମହାପାତ୍ର କହିଛନ୍ତି, ବର୍ତ୍ତମାନ ଲାଗିଥିବା କବାଟରେ ସିଂହଙ୍କର ଅବସ୍ଥିତିକୁ ନେଇ କୌଣସି ବିବାଦ ଉପୁଜିବା ଅନୁଚିତ । ଯଦି କେହି ବ୍ୟକ୍ତି ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ପଣ୍ଡିତ ସଭାର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରନ୍ତି ତାହାଲେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ବିଧି ବିଧାନ କ’ଣ ରହିଛି ସେନେଇ ଆଲୋଚନା ହେବ । ଜଣେ ଦାତା ରୁପା ଛାଉଣି ପାଇଁ ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରିଥିବାରୁ ଏହା ସ୍ୱାଗତଯୋଗ୍ୟ ବିଷୟ । ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ ଆଇଜି ଓ ଗବେଷକ ସାରଙ୍ଗଧର ରାୟଗୁରୁ କୁହନ୍ତି ବାସ୍ତୁଶାସ୍ତ୍ର ମତେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ୱାର ରୁପା କବାଟରେ ଥିବା ସିଂହ ଦ୍ୱୟ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ବୀପରିତମୁଖୀ ହେବା ଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଜଳପଥ ଓ ସ୍ଥଳପଥ ପ୍ରତି ନିବଦ୍ଧ ରହିଛି । ଫଳରେ ଉଭୟ ଦିଗରୁ ଆସୁଥିବା ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କ ଉପରେ ସେମାନଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିପାତ ହୋଇଛି । ଶିଳ୍ପପ୍ରକାଶ ଗ୍ରନ୍ଥର ୩୪୬ ଓ ୩୪୭ ପୃଷ୍ଠାରେ ସିଂହଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ବର୍ତ୍ତମାନ କବାଟରେ ଥିବା ସିଂହ ଦ୍ୱୟ ଦିଗବାରେଣୀ ସିଂହର ପ୍ରତୀକ । ୬୫୮ରୁ ୬୭୯ ନମ୍ବର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶ୍ଳୋକରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ଯେ, ସିଂହ ହେଉଛି ନୃସିଂହ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଲକ୍ଷଣ । ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିବା ସିଂହ ଦ୍ୱୟ ଅର୍ଦ୍ଧ ଶୟନ ମୁଦ୍ରାରେ ବସିଥିବାରୁ ଏହାର ତାଙ୍କର ଶାନ୍ତ ସ୍ୱଭାବକୁ ଦର୍ଶାଉଛି । ଫଳରେ ମନ୍ଦିରରେ ଶାନ୍ତି ବଜାୟ ରହିବା ସହ ଭକ୍ତମାନେ ଶୃଙ୍ଖଳାରେ ଶ୍ରୀଜିଉଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିପାରିବେ । ରୌପ୍ୟ ଧାତୁ ପ୍ରଜାକାରକ । ଏହାଦ୍ୱାରା ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ପ୍ରଜା ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆସିବେ ।
୨୦୧୫ ନବକଳେବର ସମୟରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ସିଂହଦ୍ୱାର କବାଟର ଯେଉଁ ପିତ୍ତଳରେ ପୁନଃନିର୍ମାଣ ହୋଇଥିଲା ସେଥିରେ ସିଂହ ଦ୍ୱୟ ପରସ୍ପରକୁ ମୁହଁ କରିଥିଲେ । ଯଦ୍ଦ୍ୱାରା କି କବାଟ ଖୋଲା ହେବା ପରେ ସେମାନଙ୍କର ମୁହଁ ମନ୍ଦିର ଭିତର ଆଡ଼କୁ ରହୁଥିଲା । ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ନେଇ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଗବେଷକ ଡ. ସୁରେନ୍ଦ୍ର ମିଶ୍ର କହିଛନ୍ତି । ବାସ୍ତୁଶାସ୍ତ୍ର ଏବଂ ଜ୍ୟୋତିଷଶାସ୍ତ୍ରର ମତାମତକୁ ନେଇ ଶିଳ୍ପ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଏସବୁ ନିର୍ମାଣ କରାଯିବା ଦରକାର । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର କୌଣସି ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ବିଭାଗ ବାସ୍ତୁଶାସ୍ତ୍ର ଓ ଜ୍ୟେତିଷଶାସ୍ତ୍ରବିତ୍ଙ୍କ ମତାମତ ନେଇ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଦରକାର ।
ରଥଯାତ୍ରା ସମୟରେ ମୁମ୍ବାଇର ଜଣେ ଦାତାଙ୍କ ଦ୍ୱାର ସିଂହଦ୍ୱାର ରୁପା କବାଟର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି । ସେଥିରେ ସିଂହ ଦୁଇଟିର ମୁଖ ପରସ୍ପରଠାରୁ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ରହିଛି । ଏହାଦ୍ୱାରା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କର ଦୂଆର ଖୋଲା ନୀତି ହେବା ପରେ କବାଟ ଖୋଲା ରହିଲେ ସିଂହ ଦୁଇଟିଙ୍କର ମୁହଁ ବାହାର ଆଡ଼କୁ ରହୁଛି । ଏହି ପୁନର୍ନିର୍ମାଣକୁ ଭୁଲ୍ ଓ ଅଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଦର୍ଶାଇ ତନ୍ତ୍ରବିଳାସ ପୁସ୍ତକର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରି କିଛି ବ୍ୟକ୍ତି ଏହାକୁ ନେଇ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି । ଏହି ସିଂହ ଯୁଗଳକୁ ବିପରୀତମୁଖୀ ସିଂହ କୁହାଯାଏ ନାହିଁ । ଦେବୀଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ବାହନ ଭାବରେ ରହୁଥିବା ସିଂହଟି ଦେବୀଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ପଛ କଲେ ତାକୁ ବିପରୀତ ମୁଖୀ ସିଂହ କୁହାଯାଏ । ଶାସ୍ତ୍ରରେ ସେପରି ନିର୍ମାଣକୁ ନିଷେଧ କରାଯାଇଛି ।
କେତେକଙ୍କ ମତରେ ୨୦୧୫ ନବକଳେବର ବର୍ଷ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ୱାରର ନୂତନ ଭାବେ ନିର୍ମାଣ ସମୟରେ ସିଂହଦ୍ୱୟଙ୍କୁ ପରସ୍ପର ମୁଖୀ କରାଯାଇଥିଲା । ପରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଅନେକ ଅବ୍ୟବସ୍ଥା ଓ ପୁରୀକୁ ବିପତ୍ତି ମାଡ଼ି ଆସିଥିଲା । ଫଳରେ ଏହାକୁ ସଂଶୋଧିତ କରାଯାଇ ବିପରୀତ ମୁଖୀ କରାଯାଇଥିଲା । ଦେବୀ ଦେବତାମାନଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ସ୍ଥାପିତ ହେଉଥିବା ସିଂହ, ବୃଷଭ, ଗରୁଡ଼ ଆଦି ବାହନମାନଙ୍କର ମୁଖ ସେହି ଦେବଦେବୀମାନଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ରହିବ । ମାତ୍ର ମନ୍ଦିର କବାଟରେ ଅଙ୍କିତ ସିଂହ ଯୁଗଳର ପ୍ରତୀକ ମୁହଁ ମନ୍ଦିର ଭିତର ଆଡ଼କୁ ରହିବ ଏପରି କିଛି ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଆଦେଶ ନାହିଁ ବୋଲି ଗୁରୁ ସନତସୁଜାତାନନ୍ଦ ଦାସ ତାଙ୍କ ସାମାଜିକ ଗଣମାଧ୍ୟମରେ ମତ ରଖିଛନ୍ତି । ଧର୍ମ ନାମରେ ଅଯଥାରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଭ୍ରମିତ କରାଇବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ ବୋଲି ସେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ।
